PIŠE: Prof. dr Vladimir Božović
Prije nekoliko godina, na jednoj tribini koja se bavila onim opštim temama demokratizacije i ozdravljenja društva kroz traženje mostova između ideološki suprostavljenih polova Crne Gore, rekao sam da je potpuno pogrešna pretpostavka da će jedna strana, pod bilo kojim okolnostima iskorijeniti drugu. U metaforičnom smislu, te dvije strane, jesu južni i sjeverni pol Crne Gore, promjenljivog magnetizma, zavisno od istorijskih okolnosti. To promjenljiva magnetičnost je konstanta istorijskog usuda, jedno od ključnih obilježja fizike i duha Crne Gore.
U ovom vremenu, kad ”cvetaju apsurdi”, nije lako odrediti geografski, a kamoli ideološki sjever i jug. To haotično stanje je prije svega posledica vulgarnog identitetskog maskenbala klijentelističke režimske zadruge.
Pored režima, koji je u svojoj (ideološki) kamuflažnoj, a u stvarnosti sve češće u ratnoj uniformi, na tom polu je i određena formalno nerežimska društvena struktura, veoma dugo u nekom poluvegetativnom stanju. Iako sa ozbiljnim političkim ambicijama, ta struktura godinama iščekuje ”povoljan” rasplet situacije. A šta oni zapravo čekaju? Navodno posvećeni demokratskim standardima i konvencionalnim pravima, nadaju da će upravo ovaj režim, dozlaboga okrvavljenih ruku, već jednom završiti ”prljav posao” satiranja srpskog identiteta u Crnoj Gori.
Dakle, publika uštirkanih i umirisanih neokon birokrata, vječito zagledana u budućnost ”države” prije demokratije, budistički mirno prati krvožedne režimske egzekucije ”srpskog pitanja”.
Blazirano žmirkaju nad patnjom ljudi sa kojima su porodično, nekad prijateljski vezani, sa kojima su odrastali, školovali se… Nadaju se da će njihova formalna ”nevinost” biti dovoljan miraz za neku novu politčku realnost. Svakako, taj ulickani fašizam ”samo da ne prljamo ruke” više zaudara od ovog koga svakodnevno upražnjavaju neposredni režimski izvršioci. Neuporedivo.
Međutim, nakon decenija sistematskog gušenja srpskog identiteta i sužavanja životnog prostora (mediji, obrazovanje, politika zapošljavanja…), desilo se nešto što se zemaljskim mjerama ne da izmjeriti. Nikao je veličanstveni ”litijski duh”, naizgled niotkud, ali sa punoćom i snagom za koju postoji samo jedna riječ srpskog jezika – čudo! Ta rijeka se pojavila niotkud, ali se zna kuda teče. Višedecenijski projekat koji je sirovo i agresivno kalupio stvarnost kroz obrasce identitetskog inžinjeringa je doživio potpuni slom.
Glavni ideolozi, a i operativci tog ”novog identiteta” su izbezumljeni, poraženi. Bez svježine i talenta, u transu ponavljaju otrcane kumrovačke mantre, u kojima su mjesto nakadašnjeg apsolutnog ideološkog neprijatelja zauzele ”litije”. A litije, taj duh novozavjetne ljubavi, objedinivši vjerujuće i obespravljene, su svenarodni otpor ljubavlju. Oni sa više epskog sentimenta kažu – Gorski Vijenac 21. vijeka – uživo.
Može ova vulgarna, ali uplašena sila preknjižiti svu imovinu Crkve, može uvesti redare i policiju u oltare, ali Crkvu, naravno, ne može uništiti. Oni koji u sebi imaju i zrno vjere, znaju zašto i zbog Koga.
Veoma daleko od postojanog vjernika, tek sa trunčicom vjere u sebi, čini mi se da dobro razumijem i ”nevjerujuću” stranu. Oni koji nemaju, ili misle da nemaju ni to zrnce vjere, u pogledu istorijske vitalnosti Crkve mogu da ”konsultuju” dijalektički materijalizam u vremenskom rasponu od 2000 godina.
Crkva će opstati uprkos svakom političkom, birokratskom pritisku, pa i ove nezapamćene tiranije hibridnog, balkansko-sicilijanskog tipa. Dakle, Crkva neće nestati. Jedino što se očigledno kruni i nestaje, i to strahovitom brzinom, je materijalna, ekonomska suspstanca, temelji pravnog uređenja, one osnovne pretpostavke za civilizovan život. Kroz sve dublje tunele režimske korupcije i krađe čili, zapravo nestaje Crna Gora. Sa druge strane, opstaće i Crkva i ovaj novostvoreni duh svenarodnog otpora.
Stotine hiljada ljudi su mirno i saborno, ali vrlo čvrsto iskazali stav da im je pitanje elementarne slobode, a posebno slobode vjere važno makar koliko i hljeb nasušni. Stoga, postavlja se pitanje, da li je onom suprotnom polu Crne Gore važnije iščekivanje našeg nestajanja ili sopstveno postojanje? Odnosno postojanje Crne Gore, bez imalo patetičnog prizvuka? Ili, ako ne tražim previše, i naše zajedničko postojanje? Ako ima imalo razuma, uz zrno vjere ili bez njega, sastaćemo se i uraditi nešto za opšte dobro. Protiv ove starozavjetne, biblijske pošasti možemo, čini mi se i moramo samo zajedno – već viđenim i uspostavljenim novozavjetnim duhom.
(Autor je profesor na Univerzitezu Crne Gore i predsjednik IO Matice srpske - društva članova u CG)
