Svjedočanstvo ruskog konzula Jastrebova o Mrkojevićima

On lajn magazin "Sedmica" publikovao je teskt iz knjige "Stara Srbija i Albanija", koji se većim dijelom tiče Mrkojevića, oblasti i plemena u današnjoj barskoj opštini.

Knjiga  je djelo Ivana Stepanoviča Jastrebova, čuvenog ruskog istoričara, etnografa, arheologa i dipomate (bio je konzul u Skadru, Prizrenu, Janjini i Solunu) iz 19.vijela.

On je 1873. godine bio i u selu Mrkojevići gdje je istraživao sudbinu krsta sv. Jovana Vladimira i evo šta je zapisao:

Predio Mrkojevići naseljavalo je pleme istog imena. To pleme se dijeli na bratstva. Premda su sada svi žitelji muslimani, sačuvali su srpska prezimena.

Osim prezimena očigledno poturčenih kao što su: Kadići, Seferovići, postoji i čisto srpski nazivi bratstava: Božići, Miloševići, Nikezići, Grdovići, Vučkovići, Vukovići, Prazići i ostali. Ima uostalom do 12 pravoslavnih kuća u selima Mrkojevići i Mikulići.

Kod svakog sela kakva su Kosmini, Ravan, Veliki Mrkojevići, postoje crkvene ruševine. U selu „Mikulići“ kod Bolice, katar. dvoranina je 1614. godine bilo 60 kuća, a u „Mrkojević“ 1.000 kuća. To selo je poznato i po tome što su u njemu, kod Đura Ilića Androvića, sačuvali onaj krst koje pleme Mrkojevići nosi na planinu Rumiju, na kojoj je još sačuvana mala crkva Sv. Trojice.

Taj krst je poslao bugarski kralj Vladislav srpskom kralju Vladimiru, njegovom zetu, u znak toga da ovaj ne treba da se plaši odlaska kod bugarskog kralja na njegov poziv. Bugarski kralj nije održao zakletvu i naredio je da se Vladimir tokom puta ubije.

Kralj Vladislav je Vladimiru najprije poslao zlatni krst, ali je posle, radi većeg uvjerenja u svoju zakletvu, poslao drveni na kojem je razapeti Hristos.

Taj krst je bio stavljen u ruke Sv. Vladimira položenog u sanduku s relikvijama svetaca u Krajini. Prilikom prenošenja njegovih moštiju u Elbasan, krst su zadržali pobožni hrišćani da ne bi ostali bez poslednje nade u zaštitu od napada na njih od strane latinskih misionara u vrijeme mletačke vladavine.

Krst je bio u vlasništvu žitelja sela Krajine, sve dok se nijesu poturčili. Onda su se Mrkojevići, kojima je Krajina bila blizu, potrudili da oduzmu krst Krajišnicima, što je ove vrlo naljutilo.

Oni su od tada preduzimali sve mjere sa svoje strane da bi krst ponovo bio njihov. Još zadugo su išli s Mrkojevićima kada su ovi nosili krst na planinu Rumiju, ali uvjerivši se u nemogućnost postizanja svoga cilja, prestali su učestvovati u litijama.

Sada su i Mrkojevići muslimani (poturčili su se krajem 18. vijeka) prestali nositi krst s hrišćanima na Rumiju.

Krst ima četiri kraka; u dužinu ima 45 santimetara, u širinu 38 santimetara. Bez ikakvog natpisa. Na završecima krsta, ošivenog tankim srebrnim ramom, izdubljeni su likovi jevanđelista.

Veliko strahopoštovanje pred drvenim krstom koji je bugarski kralj Vladislav darovao srpskom kralju Vladimiru zasniva se na uvjerenju da on sadrži djelić drveta od krsta na kojem je razapet Hristos. To potvrđuje i Mavro Orbini.

Isti takav krst, samo manjih dimenzija, vidio sam u dominikanskom manastiru u Dubrovniku. Taj krst je napravljen na zahtjev srpskog kralja Uroša koji ga je darovao crkvi Sv. Apostola Petra i Pavla u Raškoj za vrijeme episkopa Grigorija II. Tako je zapisano na srebrnom ramu krsta.

O Autoru

Ivan Stepanovič Jastrebov (1839-1894) proveo je svoj radni vijek na Balkanu kao diplomatski predstavnik Ruske carevine. Dužnost ruskog konzula u evropskoj Turskoj omogućila je Jastrebovu, pasioniranom istraživaču, da proputuje i upozna Staru Srbiju, Makedoniju i Albaniju, i da ih svestrano izuči.

Posebno ga je zanimala srpska crkvena istorija kojoj je posvetio niz priloga  objavljenih 1894. i 1895. godine u Glasniku Srpskog učenog društva. Njegovo djelo „Stara Srbija i Albanija“ prvi put je integralno objavljeno na srpskom jeziku prije par mjeseci, u izdanju „Službenog glasnika“.