HIC RHODUS, HIC SALTA: Vladari iz senke (4) - šta kažu Rusi

PRIREDIO: Igor Rems

Ime Hazar je samonaziv, a njegova etimologija je nejasna. Prema jednoj teoriji, potiče od turkijskog korena kaz, što znači nomadizam. Drugi predlozi uključuju: persijskom هَزَارْ‎, hâzâr, što znači „hiljadu“ (Anatolij Novoseljcev), tituli Cezar (Avram Poljak, Andraš Rona-Taš), turkijskom glagolu koji znači „ugnjetavati“ ili „uznemiravati“ (Luj Bazen). Crno more i, ređe, Azovsko more nazivani su i Hazarskim morem (u to vreme, uticaj Hazara na Krimu je bio veoma jak). Kaspijsko more se takođe naziva Hazarskim morem u bliskoistočnim jezicima (videti Hazarsko more). Na kopnu, ime „Hazarija“ se najduže zadržao za Krim i severni crnomorski region (u vizantijskim i italijanskim izvorima do 16. veka).

Na slici:
Hazarski ratnik sa zarobljenikom. Crtež Normana Finkelštajna, zasnovan na slici nomada na krčagu iz ostave Nađsentmikloš.

Prema nekim istraživačima (Boris Zahoder), hazarska etnička grupa imala je dualističku osnovu, ujedinjujući dva glavna plemena — Bele i Crne Hazare (Kalis-Hazari i Kara-Hazari). Zagovornici drugačijeg gledišta (Mihail Artamonov, Anatolij Novoseljcev) smatraju ovu podelu ne etničkom već socijalnom i ukazuju na složeniju organizaciju. 

Sledeće hipoteze su iznete u vezi sa poreklom Hazara i njihove prapostojbine:

Hazari su potomci hunskog plemena Akacir, poznatog u Evropi od 5. veka (Aleksandar Gadlo, Omeljan Pricak).
Hazari su ujgurskog porekla, potomci su centralnoazijskog naroda Kosa koji se pominje u kineskim izvorima (Daglas Danlop). Ujgurska teorija o poreklu Hazara).

Hazari su potomci Heftalita, koji su migrirali na Kavkaz iz Horasana (Istočni Iran) (Diter Ludvig).

Hazari potiču od plemenskog saveza koji su formirali Oguri, Saviri i, u završnoj fazi, Altajski Turci (Peter Golden, Mihail Artamonov, Anatolij Novoseljcev, Đula Nemet).

Potonji stav (u različitim varijacijama) zauzima dominantan položaj u ruskim i ukrajinskim naučnim radovima.

U srednjovekovnim genealoškim legendama, Hazari su praćeni do Nojevog potomka Togarme. U jevrejskoj književnosti, ponekad su smatrani potomcima plemena Simeon.

Hazarski jezik, sudeći po sačuvanim rečima, pripadao je turkijskoj jezičkoj porodici, verovatno bugarskoj grupi.

 Do 7. veka, Hazari su zauzimali podređeni položaj u uzastopnim nomadskim carstvima. U 560-im godinama, našli su se kao deo Turkijskog kaganata, a nakon njegovog raspada sredinom 7. veka, stvorili su sopstvenu državu - Hazarski kaganat (650–969), koji je postao jedno od najtrajnijih nomadskih udruženja u regionu. U početku naseljavajući područje severno od Derbenta unutar današnje nizije Dagestana, Hazari su počeli da se naseljavaju u regionima pod svojom kontrolom: Krim, Donsku oblast, a posebno Donju Volgu, gde je prestonica države premeštena u 8. veku. Nekoliko grupa Hazara je nasilno preseljeno u Zakavkazje kao rezultat dugotrajnih ratova protiv Irana i Arapskog kalifata. 

Poznato je i postojanje hazarskog garnizona u Carigradu i hazarsko-jevrejske zajednice u Kijevu (u Kijevu i danas postoji trakt Kozari). U prvoj polovini 9. veka, tri hazarska klana, poznata kao Kavari, napustila su zemlju zbog političkih sukoba i pridružila se Mađarima, sa kojima su stigli u Panoniju i potom se asimilirali. Od mađarskih Hazara danas je najpoznatiji, naročito po zlu, Đorđ (Žorž) Soroš ( prim. autora).

Društvena organizacija

Društvena organizacija se generalno nije razlikovala od sličnih nomadskih etnopolitičkih formacija, ali se progresivno razvijala kako se razvijala državnost. U početku su izabrani vladari ustupili mesto naslednoj dinastiji kagana, koja je zauzvrat ustupila mesto diarhiji kagana i begova. Do 10. veka, Hazari su prešli sa nomadskog načina života na polunomadski, provodeći zimu u gradovima. Religiozna verovanja sastojala su se od uobičajenih turskih paganskih rituala, koje je karakterisalo obožavanje boga Tengrija i obožavanje kagana. Zbog svog geografskog položaja i tolerantne politike vlade, hrišćanstvo i islam su brzo prodrli u hazarsku zajednicu. U 8. i 9. veku, neki od Hazara, predvođeni vladajućom porodicom, prešli su na judaizam.

Arheološka kultura Saltovo-Majaki smatra se zajedničkom za Hazarski kaganat, ali spomenici čvrsto povezani sa samim Hazarima još uvek nisu identifikovani.

Nestanak i mogući potomci 

Opadanje Hazara dogodilo se nakon poraza Hazarskog kaganata od strane staroruske vojske koju je predvodio Svjatoslav Igorevič 965. godine. Kasnije su Hazari apsorbovani u turkijski govorne nomadske narode koji su kasnije postali deo Zlatne Horde. Neki etnički Hazari, koji su ispovedali judaizam, najverovatnije su se spojili sa centralnoevropskim jevrejskim zajednicama. Mnogi predstavnici turkijski govornih jevrejskih naroda — Karaiti i Krimčaci — smatraju sebe potomcima Hazara.Neki narodi Severnog Kavkaza, posebno Kumici, takođe mogu imati hazarske korene.Pitanje potomaka Hazara je predmet raznih teorija i spekulacija u popularnoj literaturi.

Genetika

U uzorcima iz Rostovske oblasti identifikovane su sledeće haplogrupe Y-hromozoma: R-P224 (br. 67, 531, 1251, 1986), C-M130 (br. 656, 1564), G-P257 (br. 457), Q-M1105 (br. 619), H-M231 (br. 1566).

S obzirom da se izraz “ Hazarija” najduže zadržao za Krim i severni crnomorski region ne čudi da su još od 2014 godine ukrajinske snage pokušale da etnički očiste današnji Donbas od ruske etničke zajednice odnosno od Rusa koji čine najveći procenat stanovništva! Zato i ne čude “ teorije zavere” koje idu toliko daleko da se ti krajevi moraju etnički da očiste i omoguće stvaranje nove “ Velike Hazarije”! 

Isto tako treba naglasiti da je istočna Evropa bila najčešći i najgušći životni prostor Hazara, koji propagiraju judeizam ali krvno nisu Jevreji, do II svetskog rata! 

Šta se sve tamo dešavalo pod nemačkom okupacijom svima je znano. Ali masovna ubistva hazarski jevreji doživeli su takođe od kvislinških grupa Stjepana Bandere i ostalih ukrajinskih nacista ili kako su oni sebe nazivali “ borci za slobodu” koji su temeljno uništavali i poljsko stanovništvo (Volinj masakar, 1943).

Pripadnici jevrejske zajednice na području Evrope dele se na Aškenaze i Sefarde.

Aškenazi su pripadnici Jevreja koji su živeli u dolini Rajnske oblasti i u susednoj Francuskoj pre njihove migracije na istok u slovenske zemlje (npr. Poljsku, Litvaniju, Rusiju) nakon krstaških ratova (11.–13. vek) i njihovih potomaka. Nakon progona u istočnoj Evropi u 17. veku, veliki broj ovih Jevreja se preselio u zapadnu Evropu, gde su se asimilirali, kao što su to učinili u istočnoj Evropi, sa drugim jevrejskim zajednicama. Vremenom, svi Jevreji koji su usvojili sinagogalni ritual „nemačkog obreda“ nazivani su Aškenazima kako bi se razlikovali od sefardskih (španskog obreda) Jevreja. Aškenazi se razlikuju od Sefarda po izgovoru hebrejskog, kulturnim tradicijama, sinagogalnom pojanju (kantilaciji), široko rasprostranjenoj upotrebi jidiša (do 20. veka), a posebno u sinagogalnoj liturgiji.

Danas Aškenazi čine više od 80 procenata svih Jevreja u svetu, što je znatno više od sefardskih Jevreja. Početkom 21. veka, aškenaskih Jevreja je bilo oko 11 miliona. U Izraelu je broj Aškenaza i Sefarda otprilike jednak, a glavni rabinat ima i aškenaskog i sefardskog glavnog rabina na ravnopravnoj osnovi. Sve reformističke i konzervativne jevrejske kongregacije pripadaju aškenaskoj tradiciji.

 Sefardi (hebr. ספרדים, doslovno Španci) su Jevreji potomci prognanih iz Španije i Portugalije, uglavnom 1492. godine. U Bibliji Sefarad se odnosi na Malu Aziju, ali je u srednjem veku doveden u vezu sa Španijom. Taj izraz je u popularnoj upotrebi počeo da označava i Jevreje iz islamskog sveta. Raštrkani na sve četiri strane sveta, među ono malo stvari koje su poneli sa sobom nalazila se njihova bogata kulturna ostavština, melodičan jezik i nostalgične romanse koje su ih vezivale za stari kraj.

Sa druge strane, zemlje koje su ih primile raširenih ruku imale su sreću da steknu izvanredne građane: intelektualce, lekare i trgovce koji su činili da privreda procveta gde god da su se nastanili.

Sada je sve u rukama Ruske Federacije i SVO i u zavisnosti od uspješnosti vojnih aktivnosti zavisi ostvarivanje plana “vladara iz senke”, odnosno da li će doći do stvaranje Velike Hazarije!
Najglavniji ljudi u ukrajinskom vrhu V. Zelenski i do pre nekog vremena, čovek koji se pitao za sve A. Jermak su Hazari. Takođe, prebegli Timur Mindič, novčanik Zelenskog, u aferi korupcije koju potresa Ukrajinu, kao i veliki mecena Zelenskog Igor Kolomojski.

Da li će ruska SVO biti prepreka ovim planovima i naterati “vladare iz senke” da otvore novi front na našim eks-jugoslovenskim prostorima, kao plan B, vreme će pokazati koliko u svemu ima istine ili je to samo u domenu “teorija zavere”!

(Kraj)