PIŠE: Mićo Lutovac
Na Cetinju je 16. decembra 1888. rođen Aleksandar Karađorđević, vladar čije je ime duboko urezano u istoriju srpskog naroda i južnoslovenskog prostora, vladar koji je u vremenu velikih lomova pokušao da ostvari ono što je vijekovima živjelo kao nada, san i istorijski zavet – ujedinjenje srpskog naroda i država nastalih na njegovim istorijskim prostorima. Zato nije slučajno što je u istorijskom pamćenju ostao zapamćen kao kralj Ujedinitelj.
Aleksandar I Karađorđević rođen je u duhu velike istorijske tradicije. U njegovim žilama tekla je krv dvaju vladarskih domova koji su obilježili srpsku novovjekovnu istoriju – Karađorđevića i Petrovića. Po majci Zorki bio je unuk kralja Nikole I Petrovića Njegoša, vladara i pjesnika, čovjeka koji je pisanjem „Onamo, namo“ – srpske Marseljeze – pjevao o oslobođenju Prizrena, Peći i Dečana, i koji je otvoreno žudio da postane kralj svih Srba. Kralj Nikola je, kao i njegov vječiti uzor car Dušan Silni, sanjao obnovu srpske državne cjeline i povratak istorijskog dostojanstva naroda koji je vijekovima živio u rascijepljenosti i pod tuđom vlašću.
Ono što kralj Nikola nije dočekao da ostvari, sudbina je stavila u ruke njegovog unuka. Poslije Prvog svjetskog rata, najvećeg krvoprolića koje je Evropa do tada zapamtila, Aleksandar Karađorđević stao je na čelo procesa ujedinjenja. Srbija, iz rata izašla kao pobjednik, ali strašno postradala, ponela je na svojim leđima teret oslobođenja i ujedinjenja. Stvaranjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine, realizovana je viševjekovna težnja srpskog naroda da živi u jednoj državi, pod jednom krunom, slobodan i ujedinjen.
Aleksandar je vjerovao da je ujedinjenje istorijska nužnost i civilizacijska misija. Njegova vizija bila je država snažne centralne vlasti, sposobna da nadvlada unutrašnje podjele i nacionalne sukobe. Upravo zbog toga bio je istovremeno i slavljen i osporavan. U vremenu rastućih nacionalizama, ekstremizma i uticaja velikih sila, kralj je često ostajao usamljen u pokušaju da očuva državno jedinstvo.
Njegov život obilježen je stalnim pritiscima, zavjerama i prijetnjama. Kralj Aleksandar bio je svjestan da cijena ujedinjenja može biti lična žrtva. Ta slutnja dobila je tragičan oblik 9. oktobra 1934. godine u Marselju, kada je ubijen u atentatu koji je potresao Evropu. Stradao je na tlu Francuske, države saveznice, kao simbol jedne ideje koja je mnogima smetala – ideje snažne, nezavisne i ujedinjene države na Balkanu.
Smrt kralja Aleksandra nije bila samo ubistvo jednog vladara, već udarac ideji koju je nosio. Sa njim je započeo proces raspada vizije za koju se zalagao, a istorija je pokazala koliko je taj prostor bez jake državne vertikale podložan tragičnim podjelama i sukobima.
Danas, kada se prisjećamo njegovog rođenja, ne obilježavamo samo datum u kalendaru, već se suočavamo sa pitanjima koja i dalje traju: o jedinstvu i podjelama, o državi i narodu, o žrtvi i odgovornosti. Aleksandar Karađorđević ostaje istorijska ličnost čiji je život bio isprepleten sa sudbinom srpskog naroda – vladar koji je poneo težak krst ujedinitelja i koji je za tu ideju na kraju položio i sopstveni život.
Njegovo ime, kao i ime njegovog djeda kralja Nikole i uzor cara Dušana, ostaje dio istorijskog niza onih koji su vjerovali da srpska država i srpski narod moraju biti više od geografije – moraju biti istorijska odgovornost i zavjet budućim pokoljenjima.
